اغلب آتش سوزی­های بزرگ از یک حریق کوچک شروع می­شود و به تدریج گسترش می یابد، زندگی انسان و محیط او را خطرات بسیاری تهدید می­کند این خطرات گاه بطور مستقیم از ناحیه خود انسان بروز می­کند…

وگاه بصورت غیر مستقیم در اثرساخته ها و مصنوعات فکر و دست بشر تجلی می­کند،گاه در اثر فعل و انفعالات طبیعی بر زندگی او تأثیر مخرب می­گذارد، تکنولوژی گر چه تسلط بر طبیعت را برای انسان میسر می­سازد اما چون با آزمندی و زیاده خواهی وی همراه گشته او و زیستگاهش را در معرض خطر قرار داده است.

آتش سوزی یکی از خطرناکترین پدیده هایی است که خسارت جانی و مالی فراوانی ببار می­آورد. قریب به ۷۵% الی ۸۰% آتش سوزی­ها قابل پیشگیری و پیش­بینی­اند و چنانچه اقدامات لازم صورت پذیرد ۴/۳ ازخسارات سالیانه ناشی از حریق کاسته خواهد شد. در دنیای شتابناک صنعتی امروز روش­های محافظت از دستاورد ها و محصولات و جان انسان­ها از اهمیت ویژه­ای برخوردار است لذا وجود سیستم هایی که فاجعه را در ابتدای وقوع شناسایی کرده و عکس العمل مناسب و سریع از خود نشان دهد ضروری به نظر می­رسد. پس استفاده از سیستمی که در همان لحظات اولیه وقوع حریق را شناسایی نماید در اطفاء آن موثر خواهد بود، سیستم­های اعلام و اطفاء حریق وسیله ای مناسب جهت رسیدن به این هدف می­باشند حتی در زمانی که یک مکان مورد بهره برداری قرار می­گیرد باز هم در محل­هایی که دور یا محفوظ بوده و یا در مکان­هایی که بندرت مورد باز بینی قرار می­گیرند و نیز در محل­هایی که آتش می­تواند پیش از کشف شدن آغاز گشته، گسترش یافته و خسارت وارد کند سیستم­های کاشف و اطفاء حریق اتوماتیک نسبت به سیستم­های دستی بسیار مزیت دارند نیز در زمان­هایی که مکان در اشغال نیست مزایای تشخیص زود هنگام آشکار و واضح است.

استفاده از سیستمی که در همان لحظات اولیه حریق را شناسایی نماید در اطفاء آن بسیار موثر خواهد بود، سیستم­های اعلام و اطفاء حریق وسیله­ای مناسب جهت رسیدن به این هدف می­باشند. سیستم­های خودکار اعلام حریق در مراحل اولیه وقوع حریق (آتش ناخواسته، غیر دوستانه) تغییرات فیزیکی مختلفی در محیط اطراف حریق رخ می­دهد که از این تغییرات می­توان در ردیابی حریق و جلوگیری از گسترش آن استفاده کرد.

انسان را می توان یکی از بهترین کاشف­ها برشمرد زیرا دارای حواس پنجگانه است. در مورد کشف حریق حواس بویائی بینائی ولامسه نقش اساسی دارند و علاوه بر آن انسان مالک خدادادی دستگاه کامپیوتری پیچیده و بسیار قوی و عظیمی است که قادر به تجزیه و تحلیل سریع فرمان­های فرستاده شده و مقایسه این فرامین با یکدیگر و تصمیم­گیری سریع و به موقع می­باشد. از آنجایی که انسان بر اساس احتیاج نیاز به استراحت دارد لذا حواس فوق­الذکر در بعضی اوقات غیر قابل اعتماد می­باشد لذا جهت اطمینان بیشتر دستگاه­های کاشف که از یکسری قطعات مکانیکی الکتریکی و الکترونیکی تشکیل شده جهت تقلید حس بویائی انسان در ردیابی و جلوگیری از گسترش حریق بوجود آمده­اند . معمول­ترین عناصری (مواد حاصله) که قبل از وقوع حریق قابل ردیابی­اند عبارتند از: ۱- گرما ۲-  نور۳- Aerosol ( دود ). ذرات انواع کاشف های موجود بر اساس کشف هر کدام از مواد نام­ برده شده فوق­الذکر ساخته شده­اند، باید توجه نمود که مواد نام برده فوق در بعضی از حریق­های بخصوص بوجود نمی­آیند تا بتوان حریق را قبل از گسترش کشف نمود و از این گذشته باید تشخیص داده شود که کدامیک از مواد نام برده شده زودتر از دیگری بوجود می­آید که تشخیص این مسایل از وظایف کار شناسایی حریق می باشد.

منظور از سیستم اعلام حریق آن است که در لحظات شروع آتش سوزی و پیش از گسترش آن دستگاه­هایی وجود داشته باشند که خطر قریب الوقوع حریق را اعلام کنند مطالعات انجام شده در ایالت متحده نشان داده اند که اعلام سریع حریق اثری مهم بر کاهش عواقب ناشی از آتش سوزی دارد. هر قدر اعلام حریق سریعتر انجام شود احتمال زنده ماندن افراد بیشتر است.

دتکتور شعله آتش یک وسیله محافظتی ضد آتش است که شعله آتش را در مکانی که قرار دارد شناسایی کرده و با فرستادن علائم هشدار دهنده افرادی را که در نزدیکی آتش هستند از خطر آگاه می­کند.

در بیشتر شرکت ها و کارخانجات تولیدی، از دتکتور شعله آتش استفاده می­شود. این وسیله نسبت به انرژی آزاد شده­ای که یا برای چشم انسان قابل رویت است و یا قابل رویت نیست واکنش نشان می­دهد. اغلب دتکتورهای شعله آتش یا با ردیاب شعله نوری یا ردیاب شعله آتش یونیزاسیون کار می­کنند. اما بعضی از آنها از هر دو نوع دتکتور استفاده می­کنند.

دتکتور شعله آتش در محدوده های خاصی کار می کند که با استفاده از حسگرهای نوری تشعشعات موجود در فضا را در یک طیف خاصی ثبت می کند. انرژی ساتع شده از شعله آتش، تشعشع الکترومغناطیسی است که می­تواند در طیف­های متنوعی مثل UV (ماورای بنفش)، IR (مادون قرمز) VIS شناسایی شود. بسته به حسگرهایی که استفاده می­شوند، تعدادی دتکتورهای شعله وجود دارند که آن­ها دتکتور مادون قرمز، ماورای بنفش، دتکتور UV/ IR،IR/IR و دتکتور طیف نوری IR می­باشد. دتکتور شعله آتش دارای بخش مخروطی شکل است که تعیین کننده قابلیت مؤثر تشخیص حریق است. اگرچه این مسئله برای آتش سوزی در مقیاس کم، تأثیر به سزایی ندارد، اما در آتش سوزی در حال گسترش مثل مایعات و گاز های قابل اشتعال با سرعت بیشتری واکنش نشان می­دهد و در اندازه و شکل­های متفاوتی وجود دارد.

موارد استفاده از دتکتور شعله آتش

دتکتور­های شعله آتش قوی­ترین وسایلی هستند که در هنگام مقابله با آتش به خاطر توانایی­شان آتش کوچک را از یک فاصله دور نیز تشخیص می­دهند. دتکتور شعله اعلام حریق با فرستادن سیگنال (یا علائم هشدار) باعث می­شود افراد در مقابل آتش از خود محافظت کنند. از دتکتور شعله آتش در جهت واکنش دادن به شعله­های طیف نور که یا مادون قرمز­اند یا ماورای بنفش و یا هر دو استفاده می­شود. این دتکتور فقط در فضاهای با خطر بالا مثل سکوهای بارگیری سوخت، فضاهای عملیات صنعتی، فضاهای پرفشار (دارای گاز متراکم شده) و فضای دارای سقف بلند یا در فضایی که انفجار یا آتش سوزی سریع در آن­ها می تواند رخ دهد استفاده می­شود.

دتکتور شعله آتش یونیزاسیون برای تجزیه ذرات آلی استفاده می­شود که مختص هیدروکربن است و بیشتر در تولیدات نفتی استفاده می­شود. کاربردهای وسیع دتکتور شعله در پالایشگاه­ها و خطوط انتقال نفت، ایستگاه­های تخلیه (بارگیری)، انبار محصولات غیر قابل تغییر ارتش، ماشین آلات کارخانه­ای، اتاق­های کنترل، سیستم نیروی دریایی، صنایع نیمه رسانا، محصولات نفتی و شیمیایی، وسایل برقی و دارو سازی و انبارهای در مزارع می­باشد.

انواع دتکتورهای شعله آتش

انواع مختلفی از دتکتورهای شعله آتش به روش تشخیص و نوع انرژی که استفاده می­شود بستگی دارند. گروه های عمده یا اصلی دتکتورها عبارتند از دتکتورهای شعله آتش ماورای بنفش، مادون قرمز، UV/ IR،IR/IR, IR^ 3 و تشخیص دهنده طیف (نوری) مادون قرمز سه­گانه. دتکتورهای شعله آتش UV/ IR چگونه کار می­کنند؟ آن­ها شامل تجهیزاتی هستند که به دنبال اشعه­های UV/ IR را که توسط شعله آتش در طی آتش سوزی ساتع می­باشند و با فرستادن علائم (سیگنال)، دستگاه هشدار دهنده را فعال می­سازد.

دتکتور شعله آتش ماورای بنفش

از این دتکتور در طیف­ها یا امواج کوتاهتر از ۳۰۰ نانومتر استفاده می­شود که شعله آتش در حال انعکاس نور در فضاهای طیف UV را سریع­تر تشخیص می­دهند. این (روش یا عملکرد) دقیق است اما در معرض خطر منابع ماورای بنفش مثل خورشید، جوشکاری،  نور وسیع و تشعشع نوری قرار دارند. دتکتور شعله آتش توسط دستگاهی امتحان می­شوند که به کاربر امکان می­دهد که این دتکتور را امتحان کنند و دستگاه کنترلر امتحان کننده باید طوری انتخاب شود که با دتکتور شعله UV مطابق باشد. دتکتور شعله UV در فضاهای دارای خطر و انفجار به کار می­رود. در اغلب کوره­ها، دتکتور شعله آتش کوره با دتکتور ماورای بنفش برای تشخیص شعله آتش استفاده می­شود.